Stefan Wojnecki 
Operacje
13.12.2019 - 22.01.2020
kuratorka: Dorota Łuczak, współpraca kuratorska: Jarosław Klupś

Wystawa Operacje jest re-konstrukcją diaporamy Dęby?, którą Stefan Wojnecki zaprezentował w 1974 roku na plenerze w Łagowie. Praca pominięta w historii fotografii, w tym także w opracowaniach twórczości fotografa, a nawet zapomniana przez samego artystę została przywrócona do życia. Na diaporamę składają się dwie dopełniające się projekcje w kolorze – pierwsza ukazuje operację serca, aparaturę, działania, w których oprzyrządowanie jest wykorzystywane a właściwie odgrywa kluczową rolę, uczestnicząc i umożliwiając operowanie. W relacji z sali operacyjnej uwidoczniona zostaje zależność człowieka od medycznej maszynerii, która nie tylko jest narzędziem lekarzy, ale umożliwia podtrzymanie życia chorego. Ta sprawcza moc aparatury wybrzmiewa także w ścieżce dźwiękowej będącej zapisem dźwięków wydawanych przez maszyny, przy wygłuszenie ludzkich głosów. Druga projekcja prezentuje tytułowe dęby, sfotografowane w parku w Rogalinie. Drzewa te pokryte są naroślami, chorują, są wspierane i ratowane przy użyciu zewnętrznych materiałów takich jak beton czy metalowy stelaż. Konfrontacja zdjęć z operacji na ludzkim sercu z chorującymi drzewami znosiła – w 1974 roku – fundamentalne granice między człowiekiem i naturą. Proces chorowania stał się tutaj wspólnym doświadczeniem. W latach siedemdziesiątych Dęby? były wyrazem szerszego zainteresowania ruchami ekologicznymi, do których Wojnecki odnosił się również na wystawie Sygnały. Wystawa ekologiczna (1971). Dzisiaj projekt ten wpisuje się w posthumanistyczną rozumienie świata, zgodnie z którym byty ludzkie i nie-ludzkie, ożywione i nieożywione tworzą sieć zależnych od siebie aktorów, a relacje między nimi zasadzają się na równoważnym, wzajemnym oddziaływaniu.

Tytuł Operacje odnosi się zarówno do tematu diaporamy – w sposób dosłowny, zwracający uwagę na konkretne działanie, które ujawnia się za sprawą fotografii materialnego świata, jak i do działania przeprowadzonego na materialnym archiwum Stefana Wojneckiego w 2019 roku, które nie może być uznane za neutralne. Po pierwsze, projekt ten został - jak wspominałam - wydobyty z zapomnienia. Po drugie, jego re-konstrukcja przebiegała za pozwoleniem i w ślad za pewnymi wskazówkami artysty, ale poza jego kontrolą. Po trzecie, w wyniku dzisiejszego działania nad materiałem archiwalnym, multisensoryczny pokaz poprzedza prezentacja zdjeć reportażowych, wykonanych przez Wojneckiego w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych. Fotografie powstałe na podstawie wyselekcjonowanych slajdów, które przedstawiają przechodniów na ulicy, zostały ułożone w konfiguracji skłaniającej widza do przeprowadzenia śledztwa, wyszukiwania powtarzających się lub podobnych do siebie postaci. Potencjalnie wyłaniające się historie stają się scenariuszem przeprowadzonej operacji.

Dorota Łuczak

Projekt dofinansowany z budżetu Miasta Poznania

Partner